Jagannath Puri Rath Yatra 2023 | જગન્નાથ પુરી રથયાત્રા, ઈતિહાસ

ગુજરાતની શાન સમજાતી ભગવાન જગન્નાથની રથયાત્રા દરવર્ષે અમદાવાદમાં અષાઢ સુદ બીજના દિવસે પરંપરાગત રીતે નીકળે છે. હિન્દુ ધર્મનું પ્રતિક ગણાતી આ રથયાત્રામાં ભગવાન જગન્નાથ, બલરામ અને બહેન સુભદ્રા રથમાં નગરયાત્રા કરવા નીકળે છે. ભગવાન જગન્નાથની આ રથયાત્રા વિશે કેટલીક રસપ્રદ વાતો જે ખરેખર જાણવા જેવી છે

હેરમાં ભગવાન જગન્નાથજીની રથયાત્રા નીકળી છે. ત્યારે અમે આપને જણાવીશું કે આ રથયાત્રાની શરૂઆત કેવી રીતે થઈ. એ કઈ પ્રેરણા હતી કે જેણે રથયાત્રાની શરૂઆત કરાવી અને આજે વર્ષો સુધી આ પરંપરા ટકી રહી છે.

આમ 2 જુલાઈ 1878ના રોજ સૌ પ્રથમ અમદાવાદમાં રથયાત્રા નીકળી હતી. મહંત નરસિંહદાસજી મહારાજે અમદાવાદમાં રથયાત્રા શરૂ કરાવી હતી.આમ વર્ષો બાદ આજે પણ ભવ્ય રીતે રથયાત્રા નિકળે છે અને ભગવાન સ્વયં નગરચર્યાએ નિકળી નગરજનોને દર્શન આપે છે.

144 વર્ષ પહેલાં જગન્નાથ મંદિરના મહંત નરસિંહદાસજીએ પ્રથમવાર ઈ.સ. 1878ની અષાઢી બીજના દિવસે રથયાત્રાનો પ્રારંભ કર્યો હતો. નાના પાયે શરૂ થયેલી રથયાત્રાનો વ્યાપ આજે એટલો વધી ગયો છે કે તે દેશની બીજા નંબરની સૌથી મોટી રથયાત્રા બની ગઈ છે.

આ મંદિરનો ઇતિહાસ 450 વર્ષ જુનો છે. આ ઇતિહાસની જો વાત કરીએ તો આ મંદિરની સ્થાપના સારંગજીદાસે કરી હતી. જગન્નાથ મંદિર પહેલા હનુમાનજીનું મંદિર હતું. આ મંદિરના નિર્માણ પાછળ એક આદેશ કારણભુત છે. સારંગજીદાસજીને સપનામાં જગન્નાથજીની મૂર્તી સ્થાપિત કરવાનો આદેશ મળ્યો હતો. જેથી તેઓ પુરીથી નીમકાષ્ઠાની બનેલી મૂર્તીઓ લાવ્યા અને સંપુર્ણ વિધિવિધાન સાથે આ મૂર્તીઓની પ્રાણપ્રતિષ્ઠા કરાઇ. અષાઢીબીજના દિવસે એટલે કે 1 જૂલાઇ 1978માં પ્રથમ રથયાત્રા યોજાઇ હતી.

144 વર્ષ પહેલા બહુ નાના પાયે શરૂ થયેલી રથયાત્રામાં ભગવાનને બળદગાડામાં લઈ જવાતા હતા. જેમાં સાધુસંતો ભાગ લેતા હતા. તે સમયે સરસપુરમાં રણછોડજીના મંદિરમાં સાધુસંતોનું રસોડું રાખવામાં આવતું હતું. બસ તે સમયથી જ સરસપુર ભગવાન જગન્નાથનું   મોસાળ બની ગયું. હવે સરસપુરની તમામ પોળોના રહિશો રથયાત્રામાં જોડાયેલા ભક્તોને પ્રેમભાવથી જમાડે છે.

જગન્નાથજીના રથનું નામ જણાવો

• જગન્નાથનો રથ: 45 ફૂટ ઊંચા રથ, નંદીઘોષ, 7 ફૂટના વ્યાસ સાથે 16 પૈડા ધરાવે છે. લાલ અને પીળા કાપડના આબેહૂબ શણગાર તેની ભવ્યતા વધારે છે. દારુકા દ્વારા ચલાવવામાં આવતા આ રથની રક્ષા ગરુડ કરે છે. રથમાં ત્રૈલોક્યમોહિની નામનો ધ્વજ છે અને તેને ચાર ભવ્ય ઘોડાઓ દોરે છે. વર્ષ, ગોબરધન, કૃષ્ણ, નરસિંહ, રામ, નારાયણ, ત્રિવિક્રમ, હનુમાન અને રુદ્ર તેના પવિત્ર ધામમાં રહે છે. આ રથને ખેંચવા માટે વપરાતી દોરડું શંખચૂડા નાગણી તરીકે ઓળખાય છે.
• બલરામનો રથઃ 43 ફૂટની ઉંચાઈ પર ઊભેલા તાલધ્વજમાં 14 પૈડાં છે અને તે લાલ, વાદળી અને લીલા કપડાથી સજ્જ છે. વાસુદેવ તેનું રક્ષણ સુનિશ્ચિત કરે છે, અને માતાલી સારથિ તરીકે સેવા આપે છે. આ દિવ્ય રથમાં ગણેશ, કાર્તિક, સર્વમંગલા, પ્રલાંબરી, હટાયુધ્યા, મૃત્યુંજય, નાટમવારા, મુક્તેશ્વર અને શેષદેવ રહે છે. યુનાની ધ્વજ ગર્વથી ફરકાવવામાં આવે છે, જ્યારે બાસુકી નાગા દોરડાનું કામ કરે છે.
• સુભદ્રાનો રથઃ દેવદલન નામનો રથ 12 પૈડાં સાથે 42 ફૂટ ઊંચો છે. લાલ અને કાળા કપડાથી સુશોભિત, તે જયદુર્ગા દ્વારા રક્ષિત છે, અર્જુન સારથિ તરીકે છે. ચંડી, ચામુંડા, ઉગ્રતારા, વંદુરગા, શુલિદુર્ગા, વારાહી, શ્યામકાલી, મંગલા અને વિમલા આ પવિત્ર રથમાં રહે છે. તેને ખેંચવા માટે વપરાતી દોરડું સ્વર્ણચુડા નાગણી છે.

આ રથોને ખેંચી રહેલા હજારો લોકોની સંપૂર્ણ ભક્તિ અને ઉત્સાહ તેમની પરમાત્મામાંની અતૂટ શ્રદ્ધા અને આસ્થાને દર્શાવે છે. એવું વ્યાપકપણે માનવામાં આવે છે કે ભક્તિના આ કાર્યમાં ભાગ લેવાથી વ્યક્તિની ઇચ્છાઓ પૂર્ણ થાય છે અને ભગવાન જગન્નાથની ઝલક મળી શકે છે.

રથયાત્રાની ઉજવણીમાં આનંદ માણો

જ્યારે ગુંડીચા મંદિરમાં ભગવાન કૃષ્ણ, બલરામ અને સુભદ્રાની મૂર્તિઓ સ્થાપિત કરવામાં આવે છે ત્યારે રથયાત્રા તેની પરાકાષ્ઠાએ પહોંચે છે. આ તહેવારોની શરૂઆતને ચિહ્નિત કરે છે. આ ઉજવણી એકાદશીના શુભ દિવસ સાથે થાય છે અને ઘણા દિવસો સુધી ચાલુ રહે છે. પુરી મેળાઓ, કાર્યક્રમો અને આધ્યાત્મિક પ્રવૃત્તિઓનું જીવંત કેન્દ્ર બની જાય છે. ભક્તો આતુરતાપૂર્વક મહાપ્રસાદની રાહ જુએ છે, જે દેવતાઓને અર્પણ કરવામાં આવતા પવિત્ર ભોજન છે. એકાદશીના દિવસે, મૂર્તિઓને આનંદી ભીડ વચ્ચે તેમના યોગ્ય સ્થાને પરત કરવામાં આવે છે, જે દિવસ બહુદા તરીકે ઓળખાય છે. ભગવાન જગન્નાથની મૂર્તિને ગર્ભગૃહમાં પુનઃસ્થાપિત કરવામાં આવે છે, અને ભક્તો આ પવિત્ર ધાર્મિક વિધિના સાક્ષી બનવાની દુર્લભ તકની પ્રશંસા કરે છે. જગન્નાથ રથયાત્રા અમદાવાદ

વિશ્વભરમાં રથયાત્રાનો સાર ફેલાવો

જગન્નાથ પુરી રથયાત્રાની ભવ્યતા સીમાઓ વટાવે છે અને પુરીની બહાર ઉજવવામાં આવે છે. ભારતભરના ઘણા મંદિરો પોતપોતાના શહેરોમાં રથયાત્રાનું આયોજન કરે છે. વધુમાં, ઇન્ટરનેશનલ સોસાયટી ફોર ક્રિષ્ના કોન્શિયસનેસ (ઇસ્કોન) વિશ્વભરના 100 થી વધુ શહેરોમાં રથયાત્રાઓનું આયોજન કરે છે. ડબલિન, લંડન, મેલબોર્ન, પેરિસ, ન્યૂ યોર્ક, સિંગાપોર, ટોરોન્ટો, મલેશિયા અને કેલિફોર્નિયા એ અગ્રણી સ્થાનો છે જ્યાં ઉત્સવો પ્રગટ થાય છે. બાંગ્લાદેશ પણ એક ભવ્ય રથયાત્રાનું આયોજન કરે છે, જે તેના લોકો દ્વારા ઉત્સવપૂર્વક ઉજવવામાં આવે છે.

જગન્નાથ પુરી રથયાત્રા એ એક અજોડ ઉજવણી છે જે જીવનના તમામ ક્ષેત્રોના ભક્તોને એક કરે છે. તે સમૃદ્ધ સાંસ્કૃતિક વારસો, આધ્યાત્મિક મહત્વ અને લાખો લોકોની અટલ ભક્તિને સમાવે છે. ભગવાન જગન્નાથની દૈવી યાત્રા, તેમના વહાલા ભાઈ-બહેનો સાથે, તેમના ભક્તોના કાયમી પ્રેમ અને વિશ્વાસનો પુરાવો છે.

જગન્નાથ પુરી રથયાત્રાનું વૈશ્વિક મહત્વ

Jagannath Puri Rath Yatra નું વૈશ્વિક મહત્વ ઘણું છે કારણ કે તે એકતા, ભક્તિ અને આધ્યાત્મિક ઉત્સાહનું પ્રતીક છે. તે સાંસ્કૃતિક વિનિમય માટે એક પ્લેટફોર્મ તરીકે કામ કરે છે, જે વિવિધ પૃષ્ઠભૂમિના લોકોને એક વહેંચાયેલ ઉજવણીમાં એકસાથે લાવે છે. રથયાત્રા વ્યક્તિઓને ઓડિશા, ભારતના જીવંત પરંપરાઓ અને રિવાજોના સાક્ષી અને અનુભવની તક પૂરી પાડે છે.

ઇન્ટરનેશનલ સોસાયટી ફોર ક્રિષ્ના કોન્શિયસનેસ (ઇસ્કોન) વિશ્વભરમાં રથયાત્રાના સારને ફેલાવવામાં નિર્ણાયક ભૂમિકા ભજવે છે. ઇસ્કોન મંદિરો મૂળ જગન્નાથ પુરી રથયાત્રાની ભાવના અને રિવાજો પ્રત્યે સાચા રહીને તેમની પોતાની ભવ્ય સરઘસનું આયોજન કરે છે. આ ઘટનાઓ ભગવાન કૃષ્ણના ઉપદેશોનો પ્રચાર કરવા અને સુમેળભરી અને આધ્યાત્મિક રીતે સમૃદ્ધ જીવનશૈલીને પ્રોત્સાહન આપવાના સાધન તરીકે સેવા આપે છે.

રથયાત્રા વિશ્વના વિવિધ ભાગોમાંથી પ્રવાસીઓ અને ઉત્સાહીઓને પણ આકર્ષે છે. વિવિધ સંસ્કૃતિઓ અને પૃષ્ઠભૂમિના મુલાકાતીઓ ભવ્ય રથના સાક્ષી બનવા, ઉત્સવોમાં ભાગ લેવા અને ભગવાન જગન્નાથના આશીર્વાદ લેવા આવે છે. રથયાત્રા સમુદાયો વચ્ચે સેતુ તરીકે કામ કરે છે, આંતરસાંસ્કૃતિક સમજણ અને પ્રશંસાને પ્રોત્સાહન આપે છે.